Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) βρίσκεται στο Midtown Manhattan της Νέας Υόρκης, στην 53η Οδό μεταξύ της 5ης και της 6ης Λεωφόρου. Το 2023, το MoMA επισκέφθηκαν περισσότερα από 2,8 εκατομμύρια άτομα, καθιστώντας το 6ο μουσείο με τις περισσότερες επισκέψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. 

To μουσείο δημιουργήθηκε το 1929 από την Abby Aldrich Rockefeller, τη Lillie P. Bliss και τη Mary Quinn Sullivan. Αρχικά βρισκόταν στο Heckscher Building στην 5η Λεωφόρο, είχε ανοίξει λίγες μέρες μετά το κραχ της Wall Street. Το μουσείο μετακόμισε σε πολλές προσωρινές τοποθεσίες στα πρώτα χρόνια ίδρυσης και ο John D. Rockefeller Jr. τελικά δώρισε τη γη για τη μόνιμη τοποθεσία τουτο 1939, με αρχιτέκτονες των Philip L. Goodwin και Edward Durell Stone. 

Το ΜοΜΑ Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία στον κόσμο, αφιερωμένα στη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη. Η συλλογή του εκτείνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα και περιλαμβάνει πάνω από 200.000 έργα αρχιτεκτονικής και σχεδίου, ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, έντυπα, εικονογραφημένα και βιβλία καλλιτεχνών καθώς και ηλεκτρονικά μέσα. Έργα τέχνης από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα φιλοξενούνται όπως: Pablo Picasso, Salvador Dali, Paul Cézanne, Andy Warhol, Claude Monet και άλλοι.  

Πάμε να αναλύσουμε έξι πασίγνωστους πίνακες που φιλοξενεί το μουσείο: 

1. The Olive Trees (1889 ) by Vincent van Gogh (1853-1890)

Αυτός ο πίνακας από λάδι απεικονίζει την απίστευτη ζέστη ενός μεσογειακού απογεύματος. Έντονες πράσινες ελιές στριφογυρίζουν και τσαλακώνονται, σκεπασμένες από τους κυλιόμενους, συρρικνούμενους λόφους των μακρινών Άλπεων, κάτω από έναν φωτεινό ουρανό με ένα συσσωρευμένο, εκτοπλασματικό σύννεφο.

Αφού ο Βαν Γκογκ μπήκε οικειοθελώς στο άσυλο του Saint-Remy στη νότια Γαλλία την άνοιξη του 1889, δημιούργησε αυτό το αριστούργημα. Οι επιστολές του καθιστούν σαφές ότι δημιούργησε αυτή τη συγκεκριμένη έντονη θέα του γαλλικού τοπίου ως συνέχιση  του πιο οραματικού και διάσημου έργου του The Starry Night (1889), που επίσης βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Ο Βαν Γκογκ πίστευέ ότι και οι δύο εικόνες έδειχναν τις εικαστικές αρχές που μοιραζόταν με τον συνάδελφό του ζωγράφο Paul Gauguin, σχετικά με την ελευθερία του καλλιτέχνη να υπερβεί «τη φωτογραφική και ανόητη τελειότητα ορισμένων ζωγράφων» και να εντείνει την εμπειρία του χρώματος και των γραμμικών ρυθμών». 

2. Picture with an Archer (1909 ) by Vasily Kandisky (1886-1944)

Το χρώμα στον πίνακα είναι ζωντανό, τόσο πολύ που η σκηνή αρχικά είναι δύσκολο να την διακρίνει κανείς. Η επιφάνεια εργασίας του μπαλώματος φαίνεται να παραμερίζει το έργο της περιγραφής ενός χώρου ή μιας φόρμας. Ο Wassily Kandinsky  ήταν ο πρώτος μοντέρνος καλλιτέχνης που ζωγράφισε μια εντελώς αφηρημένη σύνθεση. Ο Kandinsky εμπνεύστηκε από τον Φωβισμό και τον χρησιμοποίησε για να δημιουργήσει ένα ανατολικό τοπίο γεμάτο με μια λαϊκή διάθεση. Καλπάζοντας κάτω από τα δέντρα μιας άγριας λαμπερής εξοχής, ένας καβαλάρης γυρίζει στη σέλα του και στοχεύει την πλώρη του. Στο αριστερό πρώτο πλάνο στέκονται άντρες με ρωσική ενδυμασία, πίσω τους είναι ένα σπίτι, θολωτός πύργος και δύο βολβώδεις ορεινές κορυφές. Ο μοναχικός καβαλάρης με το αρχαϊκό όπλο, τις παραδοσιακές φορεσιές και κτίρια με ρωσική αρχιτεκτονική (τρούλοι) και τις αγροτικές σκηνές εντείνουν τη νότα του φανταστικού ή του ποιητικού ρομαντισμού. Το 1909, ο Kandinsky ζούσε στην Γερμανία, μακριά από την πατρίδα του, τη Ρωσία και η νοσταλγία φαίνεται στο έργο του αυτό. Τα ζωηρά χρώματα του Picture with an Anchor νοούν επίσης ενθουσιασμό και ελπίδα.

3. I and the Village (1911) by Marc Chagall (1887-1985)

Ζωγραφισμένο το έτος μετά την άφιξη του Chaggall στο Παρίσι, το I and the Village ξυπνά τις αναμνήσεις του από την κοινότητα Hasidie ​​έξω από το Vitensk (στη Λευκορωσία). Το έργο απεικονίζει το χωριό, όπου οι χωρικοί και ζώα ζούσαν δίπλα-δίπλα, σε μια αμοιβαία εξάρτηση που υποδηλώνεται εδώ από τη γραμμή από αγρότη στην αγελάδα, που ενώνει τα μάτια τους. Το ανθισμένο κλαδάκι του χωρικού, το συμβολικό δέντρο της ζωής, είναι η ανταμοιβή της συνεργασίας τους. Για τους Hasisds, τα ζώα ήταν επίσης ο σύνδεσμος της ανθρωπότητας με το σύμπαν και οι πίνακες με μεγάλες κυκλικές μορφές υποδηλώνουν τον ήλιο, τη σελήνη και τη γη σε τροχιά. Τα γεωμετρικά στοιχεία του I and Village είναι εμπνευσμένα από τον Κυβισμό, αλλά αυτό το έργο του Chagall είναι μια εξατομικευμένη έκδοση. Ο Chaggall ως παιδί είχε αγαπήσει τη γεωμετρία και αυτό φαίνεται σε πολλά έργα του.

4. The Menaced Assassin (1926) by Rene Magritte (1898-1967)

Το σώμα μιας νεκρής γυναίκας απεικονίζεται γυμνό, επάνω σε ένα καναπέ και αίμα στάζει από το στόμα της. Ένας καλοντυμένος άντρας που είναι πιθανώς ο δολοφόνος της, στέκεται έτοιμος να φύγει, με το παλτό και το καπέλο του να είναι επάνω σε μια καρέκλα και χάμω η τσάντα του. Φαίνεται να τον καθυστερεί ο ήχος της μουσικής, από το γραμμόφωνο και ακούει χαλαρός. Ο δολοφόνος του πίνακα πρέπει να έχει τις ρίζες του σε αστυνομικά μυθιστορήματα και ταινίες, που γοήτευσαν τον καλλιτέχνη. Εν τω μεταξύ, δύο άντρες παραδόξως όμοιοι περιμένουν στο φουαγιέ για να του κάνουν ενέδρα, οπλισμένοι με ρόπαλο και δίχτυ. Και πίσω του άλλοι τρεις άντρες, τρίδυμοι, παρακολουθούν από το μπαλκόνι, μαρτυρούν το έγκλημα. Τα ανησυχητικά, βλέμματα των τριών μαρτύρων συναντά το βλέμμα των θεατών.

Το The Menaced Assassin θεωρείται το βελγικό σήμα του σουρεαλισμού του Rene Magritte και πραγματεύεται ξεκάθαρα οράματα με ασαφή νοήματα. Ο Magritte ειδικεύτηκε στη μόνιμη ανακρίβεια και στα μυστήρια.

5. Agrarıan Leader Zapata (1931) by Diego Rivera (1886-1957)

Το 1920, μετά το τέλος της μεξικανικής επανάστασης, ο Rivera ήταν μεταξύ των ζωγράφων που ανέπτυξαν τέχνη για να γιορτάσουν τον πολιτισμό του Μεξικού και να διδάξουν στους λαούς των εθνών τόσο τη δική τους ιστορία όσο και τα όνειρα της νέας κυβέρνησης για το μέλλον. Ο καλλιτέχνης επισκέφτηκε επίσης την Ιταλία για να μελετήσει τις Αναγεννησιακές τοιχογραφίες, καθώς οι Μεξικανοί καλλιτέχνες και πολιτικοί αναγνώρισαν την αξία αυτής της μορφής τοιχογραφίας ως μέσο εκπαίδευσης και έμπνευσης.  

Ο Rivera δημιούργησε την τοιχογραφία Agrarian Leader Zapata, για την έκθεσή του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης το 1931. Ο Emiliano Zapata ήταν ήρωας της Μεξικανικής Επανάστασης, ο οποίος σκοτώθηκε το 1919. Το έργο του Rivera τον απεικονίζει να φοράει την τοπική φορεσιά της περιοχής Cuarvavaca και να κουβαλάει ένα μαχαίρι ζαχαροκάλαμου. Οι οπαδοί του πίσω του φέρουν πρόχειρα εργαλεία των αγροτών στρατιωτών. Ωστόσο, ο αναβάτης που στάλθηκε για να αντιταχθεί σε αυτόν τον κουρελιασμένο στρατό βρίσκεται στο χώμα και ο ήρωας Zapata αρπάζει το άλογό του, το σχήμα του οποίου ο Rivera δανείστηκε από ένα έργο του Φλωρεντίνου ζωγράφου Pablo Uccello του 15ου αιώνα.

6. Bahaus Stairway (1932) by Oskar Schlemmer (1888-1943)

Επισκεπτόμενος τη Στουτγάρδη την άνοιξη του 1933, ο Alfred H. Barr, Jr., ο ιδρυτικός διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, ανακάλυψε ότι μια έκθεση του Schlemmer είχε κλείσει μετά από μια βάρβαρη και εκφοβιστική κριτική σε μια ναζιστική εφημερίδα. Ο Barr ζήτησε να αποκτήσει το Bauhaus Stairway ως δώρο από έναν συχνό δωρητή. Ο Schlemmer ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα 3 χρόνια αφότου άφησε τη διδακτική του θέση στη Bauhaus, τη διάσημη σχολή μοντέρνας τέχνης, αρχιτεκτονικής και σχεδίου της Γερμανίας. Η δομή του έργου γιορτάζει τις σχεδιαστικές αρχές του Bauhaus, δηλαδή φόρμες και  σχήματα  με απλά γεωμετρικά σχήματα όπως ορθογώνια και σφαίρες, χωρίς περίτεχνες διακοσμήσεις.

Το Bauhaus Stairway απεικονίζει ανοδικές κινήσεις των ανθρώπινων φιγούρων  εκτός  μιας ανδρικής φιγούρας που στέκεται στις μύτες των ποδιών σε στάση μπαλέτου man en pointe,από την αντίθετη κατεύθυνση. Τα απλοποιημένα σχεδόν αρθρωτά σχήματά τους δίνουν μια ποιότητα Everyman (απλή, συνηθισμένη ποιότητα). Πολλές σκηνές σκαλοπατιών του Schlemmer στις αρχές της δεκαετίας του 1930 μπορεί να αντανακλούν μια επιθυμία για υπέρβαση μιας απειλητικής περιόδου στη γερμανική ιστορία. Το συγκεκριμένο έργο το εξέθεσε αμέσως αφού άκουσε ότι οι Ναζί είχαν κλείσει τοη σχολή Bauhaus.

Πηγή: MoMA Highlights: 350 Works from the Museum of Modern Art New York, Second Edition 2004, The Museum of Modern Art, New York