Η «Μόνα Λίζα», γνωστή και ως Τζιοκόντα είναι προσωπογραφία που ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης και ζωγραφίστηκε κάποια στιγμή μεταξύ 1503 και 1519, όταν ο Λεονάρντο ζούσε στη Φλωρεντία. Εκθέτεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι και θεωρείται ο πιο διάσημος πίνακας στον κόσμο με σπουδαία ιστορία πίσω του.
Ο Γάλλος βασιλιάς Φραγκίσκος Α΄, στην αυλή του οποίου ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, απέκτησε το έργο μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη και έγινε μέρος της βασιλικής συλλογής, ώσπου οι αντάρτες διεκδίκησαν τη βασιλική συλλογή ως ιδιοκτησία του λαού κατά τη Γαλλική Επανάσταση (1787–99). Μετά από μια περίοδο η Μόνα Λίζα κρεμόταν στην κρεβατοκάμαρα του Ναπολέοντα, και εν τέλει εγκαταστάθηκε στο Μουσείο του Λούβρου στις αρχές του 19ου αιώνα.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Μόνα Λίζα, που χαρακτηρίστηκε ως το πιο απειλούμενο έργο τέχνης στο Λούβρο, μετακινήθηκε σε διάφορες τοποθεσίες στην ύπαιθρο της Γαλλίας, επιστρέφοντας στο μουσείο το 1945 μετά την κήρυξη της ειρήνης. Αργότερα ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1963, προσελκύοντας περίπου 40.000 άτομα την ημέρα κατά τη διάρκεια της έξι εβδομάδων παραμονής του στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον.
Το 1911 ο πίνακας κλάπηκε, προκαλώντας άμεση αίσθηση των μέσων ενημέρωσης. Οι άνθρωποι συνέρρεαν στο Λούβρο για να δουν τον κενό χώρο όπου κάποτε είχε κρεμαστεί ο πίνακας, ο διευθυντής ζωγραφικής του μουσείου παραιτήθηκε και ο ποιητής Guillaume Apollinaire και ο ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο συνελήφθησαν ακόμη και ως ύποπτοι. Δύο χρόνια αργότερα, ο πίνακας βρέθηκε.
Η Μόνα Λίζα γοήτευσε τους ακαδημαϊκούς παγκοσμίως για το μυστηριώδες χαμόγελο της απεικονιζόμενης κοπέλας και η αναπόδεικτη ταυτότητά της έχουν κάνει τον πίνακα πηγή συνεχιζόμενης έρευνας. Οι μελετητές και οι ιστορικοί έχουν θέσει πολλές ερμηνείες, συμπεριλαμβανομένου ότι η είναι η Lisa del Giocondo η σύζυγος του Φλωρεντίνου εμπόρου Francesco di Bartolomeo del Giocondo, εξ ου και ο εναλλακτικός τίτλος του έργου, La Gioconda (Τζιοκόντα). Αυτή η ταυτότητα προτάθηκε για πρώτη φορά το 1550 από τον καλλιτέχνη βιογράφο Giorgio Vasari.
Μια άλλη θεωρία ήταν ότι το μοντέλο μπορεί να ήταν η μητέρα του Λεονάρντο, η Κατερίνα. Αυτή η ερμηνεία προτάθηκε, μεταξύ άλλων, από τον Σίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος φαινόταν να πιστεύει ότι το μυστηριώδες χαμόγελο της Μόνα Λίζα αναδύθηκε από μια ασυνείδητη ανάμνηση του χαμόγελου της μητέρας του καλλιτέχνη.
Μια τρίτη πρόταση ήταν ότι ο πίνακας ήταν, στην πραγματικότητα, η αυτοπροσωπογραφία του Λεονάρντο, δεδομένης της ομοιότητας μεταξύ των χαρακτηριστικών του προσώπου του καθήμενου και του καλλιτέχνη. Ορισμένοι μελετητές πρότειναν ότι η μεταμφίεση του σε γυναίκα ήταν το αίνιγμα του καλλιτέχνη. Η ταυτότητα της φιγούρας δεν έχει αποδειχθεί οριστικά μέχρι σήμερα.
Κλείνοντας, η Μόνα Λίζα είναι ένας από τους πιο πολύτιμους πίνακες στον κόσμο και κατέχει το Παγκόσμιο Ρεκόρ Γκίνες για την υψηλότερη γνωστή αποτίμηση ασφάλισης ζωγραφικής στην ιστορία με 100 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 1962, που ισοδυναμεί με 1 δισεκατομμύριο δολάρια εν έτη 2023.
Για όσους έχουν πάει στο Μουσείο του Λούβρου και έχουν δει από κοντά την Μόνα Λίζα, εκπλήσσονται από το πόσο σχετικά μικρός είναι ο πίνακας με μόνο 77 εκατοστά επί 53 εκατοστά. Ίσως και αυτό να τον κάνει τόσο ξεχωριστό!
