Την απόρριψη των προτάσεων Ράντκλιφ αρχές του 1957, ακολούθησε σχεδόν ένας χρόνος στασιμότητας όσον αφορά τις προσπάθειες για εξεύρεση ενός σχεδίου λύσης, που να είναι αποδεκτό από τους Ελληνοκύπριους, αλλά και τους Τουρκοκύπριους. Το 1957 επίσης, είχαμε την παραίτηση του κυβερνήτη Χάρντινγκ από τη θέση του, ο οποίος παραιτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου του 1957 κι έφυγε από την Κύπρο τον Νοέμβριο του 1957, μη μπορώντας να συντρίψει την ΕΟΚΑ, όπως ήταν ο στόχος του. Φεύγοντας όμως άφησε πίσω του τη σκληρότητα της διακυβέρνησής του. Στο βιογραφικό του καταγράφονται 9 απαγχονισμοί αγωνιστών της ΕΟΚΑ, κρατητήρια γεμάτα από αγωνιστές κρατουμένους χωρίς δίκη, αρκετούς καταδικασμένους σε ισόβια και φυλακισμένους τόσο στην Κύπρο όσο και στην Αγγλία, εκατοντάδες τραυματίες από τα βασανιστήρια και τους ξυλοδαρμούς, αλλά και το αποκορύφωμα όλων, το ολοκαύτωμα του Γρηγόρη Αυξεντίου στα βουνά του Μαχαιρά τον Μάρτιο του 1957.

Τον Χάρντνιγκ διαδέχθηκε στη θέση του κυβερνήτη ένας διπλωμάτης λειτουργός του Υπουργείου Αποικιών, ο Σερ Χιου Φουτ, που έφτασε στην Κύπρο στις 3 Δεκεμβρίου του 1957. Ο Φουτ φυσικά δεν ήταν στρατιωτικός και φημιζόταν για τις φιλελεύθερες απόψεις του. Ωστόσο και  επί της δικής του θητείας βρήκαν το θάνατο πολλοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ, μάλιστα αμυνόμενοι, όπως ο Κυριάκος Μάτσης, οι 4 ήρωες του αχυρώνα στο Λιοπέτρι Χρίστος Σαμάρας, Ηλίας Παπακυριακού, Φώτης Πίττας και Ανδρέας Κάρυος, ο Μιχαλάκης Παρίδης και ο Σάββας Ροτσίδης, που όλοι έπεσαν το 1958 σε επιχειρήσεις των Άγγλων εναντίον τους.

Σερ Χιού Φουτ

Η περίοδος που έφτασε ο Φουτ στην Κύπρο ήταν κρίσιμη και ευνοϊκή, αφού η ΕΟΚΑ είχε ήδη αναστείλει τη δράση της, για να δώσει την ευχέρεια στον Μακάριο να διαπραγματευτεί για πολιτική λύση του προβλήματος. Άμεσα ο νέος κυβερνήτης έλαβε πρωτοβουλία για να εκπονήσει ένα νέο σχέδιο λύσης, το οποίο και παρουσίασε στην αγγλική κυβέρνηση αρχές Ιανουαρίου του 1958. Οι κυριότερες πρόνοιες αυτού του σχεδίου ήταν οι ακόλουθες:

  1. Θα δινόταν στην Κύπρο σύνταγμα αυτοκυβέρνησης για 7 χρόνια, το οποίο θα ήταν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ της Αγγλίας και των Κυπρίων και θα παρείχε εγγυήσεις προς την τουρκική μειονότητα.
  2. Στο τέλος της 7ετίας θα επαναλαμβάνονταν συνομιλίες για τελική διευθέτηση, με τη σύμφωνη γνώμη και των δύο κοινοτήτων. Ωστόσο στο τραπέζι παρέμενε η βρετανική θέση που υπήρχε στο σχέδιο Ράντκλιφ για ξεχωριστά δημοψηφίσματα στο θέμα της αυτοδιάθεσης, που εθεωρείτο, και ήταν, σπόρος της διχοτόμησης.
  3. Οι κοινότητες θα είχαν την αποκλειστική δικαιοδοσία να επιλαμβάνονται των θεμάτων των κοινοτήτων τους.
  4. Θα ιδρύονταν και θα λειτουργούσαν δύο βουλές, μια για κάθε κοινότητα.
  5. Η Αγγλία θα διατηρούσε στην Κύπρο κυρίαρχες βάσεις.
  6. Μετά την 7ετία θα παραχωρείτο στην Τουρκία κυρίαρχη στρατιωτική βάση.
  7. Αν πριν την μεταβατική 7ετία οι δύο κοινότητες έρχονταν σε συμφωνία για τη λύση του προβλήματος, η Αγγλία ανελάμβανε την υποχρέωση να την αποδεχτεί.
  8. Σε 3 μήνες από την αποδοχή της συμφωνίας θα τερματιζόταν η έκτακτη κατάσταση στην Κύπρο και θα απελευθερώνονταν οι κρατούμενοι από τις φυλακές και τα κρατητήρια, νοουμένου ότι η αναστολή της δράσης της ΕΟΚΑ θα συνεχιζόταν.
  9. Θα επιτρεπόταν στον Μακάριο να επιστρέψει στην Κύπρο.
  10. Ο κυβερνήτης θα είχε την εξουσία σε όλα τα θέματα άμυνας, ασφάλειας και εξωτερικών υποθέσεων, αλλά και σε όσα θέματα δεν αφορούσαν τις δύο κοινότητες.
  11. Το σύνταγμα αυτό θα μπορούσε να αναθεωρηθεί στα τρία χρόνια, μετά από διαπραγματεύσεις και συμφωνία μεταξύ Αγγλίας, Ελλάδας και Τουρκίας.

Η αγγλική κυβέρνηση, ακολουθώντας τη συνήθη πρακτική που υιοθέτησε τότε, παρουσίασε το σχέδιο πρώτα στην Τουρκία, στις 28 Ιανουαρίου, στον τότε υπουργό Εξωτερικών Ζορλού, ο οποίος το απέρριψε. Παράλληλα, με οδηγίες της Άγκυρας, ξέσπασαν στην Κύπρο τουρκοκυπριακές διαδηλώσεις κατά των Άγγλων, στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας. Στις 20 Φεβρουαρίου του 1958 ο Φουτ συνάντησε τον Μακάριο στην Αθήνα για να του υποβάλει το σχέδιο, αλλά μάλλον ήταν τυπική αυτή η συνάντηση, αφού ήδη είχε απορριφθεί από τους Τούρκους.

Η κληρονομιά του σχεδίου Φουτ ήταν καταστροφική για τους Ελληνοκύπριους. Κατά την απόρριψη του σχεδίου από τον Ζορλού, οι Τούρκοι έβαλαν για πρώτη φορά επιτακτικά στο τραπέζι: α. Το αίτημα για ομοσπονδία στην Κύπρο, β. Την απαίτηση για αγγλοτουρκική συμφωνία για επαναβεβαίωση του ξεχωριστού δικαιώματος για αυτοδιάθεση μεταξύ των δύο κοινοτήτων, γ. Την απαίτηση για άμεση παραχώρηση κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης στην Τουρκία, δ. Την άσκηση δικαιώματος βέτο από τους Τουρκοκύπριους για συνταγματικά θέματα.

Όλα αυτά οι Ελληνοκύπριοι τα βρήκαμε μπροστά μας στις επόμενες προσπάθειες λύσης του κυπριακού.