Διάφοροι τύποι εικαστικών τεχνών αναπτύχθηκαν στη γεωγραφική περιοχή που σήμερα είναι γνωστή ως Μεξικό. Η ανάπτυξη αυτών των τεχνών ακολουθεί κατά προσέγγιση την ιστορία του Μεξικού, χωρισμένη στην προϊσπανική μεσοαμερικανική εποχή, την αποικιακή περίοδο, την περίοδο μετά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας του Μεξικού, την ανάπτυξη της μεξικανικής εθνικής ταυτότητας μέσω της τέχνης τον δέκατο ένατο αιώνα και την άνθηση της σύγχρονης Μεξικανικής τέχνη μετά τη Μεξικανική Επανάσταση (1910-1920). Αυτό το άρθρο θα ασχοληθεί με καλλιτέχνες του 19ου αιώνα. Γνώρισε πέντε σημαντικούς ζωγράφους από το Μεξικό μέσα από διάσημα έργα τους:
1. «The Inspiration of Christopher Columbus» (1856) από τον Jose Maria Obregon
Στη Λατινική Αμερική στο δεύτερο μισό του19ου αιώνα, υπήρχε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τους καλλιτέχνες να χρησιμοποιηθούν θεματολογία από την αρχαία και σύγχρονη Αμερικανική ιστορία σε συνδυασμό με ανορθόδοξο μείγμα κλασικισμού και ρεαλισμού. Ενώ πολλοί ακαδημαϊκοί ζωγράφοι συνέχιζαν να επιλέγουν τα θέματά τους από την Ευρώπη, ο Juan Cordero ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που δημιούργησε τέχνη από την αμερικανική ιστορία και εκτέθηκε στο Μεξικό το 1851. Αργότερα πολλοί καλλιτέχνες τον ακολούθησαν όπως ο Jose Maria Obregon (1832-1902), με την ελαιογραφία του «The Inspiration of Christopher Columbus», που απεικονίζει τον Χριστόφορο Κολόμβο, τον Ιταλό θαλασσοπόρο που ανακάλυψε την Αμερική το 1492, να κάθεται σκεπτικός σε ένα βράχο αγναντεύοντας τη θάλασσα. Στη δεκαετία του 1860, ο Obregón ήταν ο πρώτος ζωγράφος που χρησιμοποίησε θέματα που αφορούσαν πρώιμα εθνικά επεισόδια.
O Obregon ήταν Μεξικανός ζωγράφος, ο οποίος έλαβε την εκπαίδευσή του στην Ακαδημία του San Carlos και υπήρξε μαθητής του Ισπανού ζωγράφου Pelegrín Clavé (1811-1880) για περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια. Στα νιάτα του, τα εικονογραφικά του θέματα αντιστοιχούσαν με την επιθυμία του να εκτιμήσει τον παγκόσμιο πολιτισμό μέσω βιβλικών θεμάτων.
2. «El chinaco y la china» & «El Costeno» από τον Jose Agustin Arrieta
Ο Μεξικάνος καλλιτέχνης Jose Agustin Arietta (1803-1874) ήταν γνωστός για την θεματολογία του Costumbrismo, δηλαδή την εικονογραφική ερμηνεία της τοπικής καθημερινής ζωής, των τρόπων και των εθίμων, κυρίως στην ισπανική σκηνή, και ιδιαίτερα τον 19ο αιώνα. Ζωγράφιζε σκηνές από την καθημερινή ζωή στην Puebla, την πόλη στην οποία έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.
Ο Arrieta ήταν επίσης ένας από τους πιο ευρηματικούς καλλιτέχνες στις σκηνές γραφικών φιγούρων. Τα εικονιζόμενα έργα του είναι από τα πιο γνωστά της καριέρας του. Σε πολλά έργα του απεικονίζονται φαγώσιμα και ‘‘πιάτα’’ από την μεξικανική κουζίνα. Ο Arrieta ενσωματώνει τις φιγούρες σε αστικό ή εσωτερικό σκηνικό, παρά σε δρόμους ή στις αγορές ή γιορτές, όπως οι άλλοι καλλιτέχνες του είδους του. Γενικά απόφευγε να ζωγραφίζει φιγούρες σε δημόσιους χώρους και ”διασκεύαζε” τις σκηνές πιο θεατρικά.
3. «El Valle de Mexico» (1875) από τον Jose Maria Velasco
Η ελαιογραφία «El valle de México» θεωρείται το αριστούργημα του José María Velasco Gomez (1840-1912), και δημιούργησε επτά διαφορετικές παραλλαγές του έργου. Το έργο απεικονίζει την Κοιλάδα του Μεξικού (El Valle de Mexico), η οποία είναι μια μεγάλη κοιλάδα στα υψηλά οροπέδια στο κέντρο Πόλης του Μεξικού, με ύψος 7000 πόδια, περικυκλωμένη από ηφαίστεια, πάνω από την οποία υψώνεται η δίδυμη κορυφή Popocatepetl και Iztaccihuatl. Η τοποθεσία της πρωτεύουσας, ήταν η καρδιά της αυτοκρατορίας των Αζτέκων και πριν από αυτούς οι πολιτισμοί των Τεοτιουακάν (Teotihuacan) και των Τολτέκων (Toltect culture). Ο Velasco πολιτογράφησε το τοπίο, ζωγράφισε πέτρες, τροπική βλάστηση, ηφαίστεια, τον τεράστιο κάκτο σε συνδυασμό με τη σαρωτική θέα, όπως τα έβλεπε χωρίς να τοποθετήσει ρομαντικά στοιχεία.
Ο Velasco ήταν Μεξικανός πολυμαθής του 19ου αιώνα, πιο διάσημος ως ο ζωγράφος που έκανε τη μεξικανική γεωγραφία σύμβολο της εθνικής ταυτότητας μέσω των πινάκων του. Το κλασσικό τοπίο μεταφέρθηκε στο Μεξικό από τον Ιταλό καλλιτέχνη Eugenio Landesio (1810-1879) και καθηγητή του Velasco, που εισήχθη το 1855 για να διδάξει ζωγραφική τοπίου στην Ακαδημία του San Carlos. Ο Landesio ανέβασε τη ζωγραφική τοπίου στο Μεξικό σε υψηλή τέχνη και άρθρωσε θεωρίες σύνθεσης που εφάρμοσε στα τοπία του. Ο Velasco υπήρξε ο πιο διάσημος μαθητής του, ο οποίος μετά την αποχώρηση του μέντορά του το 1877, κυριάρχησε στη μεξικάνικη τοπογραφία και απέκτησε διεθνή φήμη, τα έργα του οποίου έγιναν μέρος συλλογών στις Η.Π.Α. Από όλους τους ζωγράφους του 19ου αιώνα, ο Velasco ήταν ο «πρώτος που αναδείχθηκε στη μεταεπαναστατική περίοδο ως υπόδειγμα εθνικισμού».
4.«The Flower Vendor» (1941) από τον Diego Rivera
Η εικονιζόμενη ελαιογραφία απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα γονατιστή με μια πολύ μεγάλη δέσμη από κρίνα. Τα ρούχα της είναι απλά, αλλά είναι πολύχρωμα και τακτοποιημένα σαν μια τυπική νεαρή γυναίκα του Μεξικού στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι διπλές πλεξούδες στα μαλλιά της δείχνουν ότι είναι ένα νεαρό κορίτσι που δεν έχει παντρευτεί ακόμα. Δεν μπορούμε να δούμε το πρόσωπό της γιατί έχει την πλάτη της σε εμάς, στραμμένη προς τα κρίνα, με τα χέρια της γύρω από τη δέσμη. Η υπόλοιπη εικόνα είναι σκοτεινή, επομένως δεν υπάρχει ορισμός του εδάφους στο οποίο κάθεται ή φόντο πίσω από τα κρίνα. Ο τίτλος του έργου δείχνει ότι η νεαρή γυναίκα υποτίθεται ότι θα πουλήσει τα κρίνα. Ο κρίνος Calla Lily είναι ένα ουσιαστικό παράδειγμα της πληθωρικής χλωρίδας του Μεξικού και χρησιμοποιήθηκε από τον Diego Rivera (1886-1957) σε πολλά έργα του.
Ο Rivera ήταν ένας εξέχων Μεξικανός ζωγράφος, όπου οι μεγάλες τοιχογραφίες του βοήθησαν στην καθιέρωση του κινήματος της τοιχογραφίας στη μεξικανική και διεθνή τέχνη. Λόγω της καλλιτεχνικής αξίας των έργων του, η κυβέρνηση του Μεξικού έχει χαρακτηρίσει τα έργα του ως “ιστορικά μνημεία”. Η πασίγνωστη καλλιτέχνης Frida Khalo υπήρξε η τρίτη σύζυγος του από τις τέσσερις στο σύνολο.
5. «Self-portrait» (1932) από την Frida Khalo
Αυτός ο πίνακας πρόκειται για μία από της περίπου εβδομήντα προσωπογραφίες της Μεξικανής ζωγράφου Frida Khalo (1907-1954). Η Khalo στέκεται σε μια πέτρα που σηματοδοτεί τα σύνορα μεταξύ του Μεξικού και των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πέτρα φέρει την επιγραφή «Η Κάρμεν Ριβέρα ζωγράφισε το πορτρέτο της το 1932», όπου η καλλιτέχνιδα χρησιμοποίησε το χριστιανικό όνομα και το επίθετο του συζύγου της Diego Rivera. Στη δεξιά πλευρά αυτού του πίνακα, που δείχνει τις Ηνωμένες Πολιτείες, τέσσερις βιομηχανικές καμινάδες με καπνό φέρουν την ένδειξη FORD . Στη μεξικανική πλευρά, υπάρχει ένας ερειπωμένος προκολομβιανός ναός και ενώ η πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν πολλούς ουρανοξύστες, το Μεξικό έχει προκολομβιανά είδωλα γονιμότητας, ένα κρανίο και ένα σωρό ερείπια. Στο κάτω μέρος του πίνακα, το Μεξικό έχει εξωτικά φυτά με λευκές ρίζες, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μόνο μερικές μηχανές με μαύρα ηλεκτρικά καλώδια.
Τα έργα της Frida Khalo είναι εμπνευσμένα από τη φύση και τα τεχνουργήματα του Μεξικού. Εμπνευσμένη από τη λαϊκή κουλτούρα της χώρας της, χρησιμοποίησε ένα αφελές στυλ λαϊκής τέχνης για να διερευνήσει ζητήματα ταυτότητας, μεταπολίτευσης, φύλου, τάξης και φυλής στη μεξικανική κοινωνία. Οι πίνακές της είχαν συχνά έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία και ανακάτευαν τον ρεαλισμό με τη φαντασία.
Πηγή: Art in Latin America-The Modern Era (1820-1980), Dawn Ades (1989), The South Bank Centre Publications
