Ο Dante Alighieri(Δάντης Αλιγκέρι) ο πρώτος σημαντικός ποιητής της Ιταλικής λογοτεχνίας, με το έργο του Θεία Κωμωδία να είναι ένα από τα διαμάντα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, έγινε πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες των μετέπειτα εποχών. Επέλεξα να αναλύσω πέντε εικαστικά έργα με θέμα τα ποιητικά έργα του Δάντη:
1.The Map of Hell (1485) by Sandro Botticelli
Στο επικό του ποίημα Θεία Κωμωδία, ο Δάντης δημιουργεί μια φανταστική εκδοχή του εαυτού του που ταξιδεύει στα πιο μακρινά σημεία της κόλασης (Inferno), του καθαρτηρίου (Purgatorio) και του παραδείσου (Paradiso). Δικαίως θεωρείται το πιο γνωστό και ενδιαφέρον έργο με θέμα την Θεία Κωμωδία του Δάντη από την Αναγέννηση καθώς η λετπομερής αναπαράσταση της κόλασης συναρπάζει. Σύμφωνα με την περιγραφή του Δάντη, η κόλαση περιγράφεται σαν κώνος όπως στο πιο πάνω έργο και αποτελείται από 9 κύκλους (βαθμίδες). Όταν μια ψυχή βρεθεί στον 9ο κύκλο, τόσο πιο στενός είναι και τόσο πιο τρομερή η αμαρτία που δημιούργησε ο άνθρωπος.
Το έργο The Map of Hell (Ο Χάρτης της Κόλασης) αποτελεί μέρος των εικονογραφήσεων που έκανε ο Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης Sandro Botticelli για τη Θεία Κωμωδία, γνωστές ως Divina Commedia con illustrationi di Sandro Botticelli (Η Θεία Κωμωδία του Μποτιτσέλι). Με τα 92 ασημένια σχέδιά του, το χειρόγραφο θεωρείται δικαίως ένα αριστούργημα της Αναγέννησης. Κάποια από τα σχέδια, δυστυχώς, έμειναν ημιτελή με μόνο τέσσερα από αυτά να είναι πλήρως και πλήρως φωτισμένα όπως το Χάρτης της Κόλασης.
2.Barque of Dante (1822) by Eugène Delacroix
Αυτό το όμορφο λάδι σε καμβά του Eugène Delacroix κρέμεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου και απεικονίζει σκηνή από την Θεία Κωμωδία και συγκεγκριμένα, στο πρώτο μέρος την Κόλαση. Η ομίχλη και η φλεγόμενη Πόλη των Νεκρών σχηματίζουν το σκηνικό στο οποίο ο ποιητής Δάντης έντρομος διασχίζει τον ποταμό Στύγα. Καθώς το μπάρκο του οργώνει μέσα σε νερά που πλημμυρίζουν από ταλαίπωρες ψυχές, ο Δάντης στηρίζεται από τον οδηγό του Βιργίλιο, τον αρχαίο ποιητή.
Το Barque of Dante (Μπάρκο του Δάντη) θεωρείται το πρώτο έργο του Γάλλου ζωγράφου Eugène Delacroix, ο οποίος έγινε γνωστός την περίοδο του Ρομαντισμού (1790-1850) για τους έντονους χρωματισμούς του. Το Μπάρκο του Δάντη σηματοδοτεί τη μετατόπιση της αφηγηματικής ζωγραφικής, από τον νεοκλασικισμό στον ρομαντισμό.
3.Dante Facing Purgatory (1530) by Agnolo Bronzino
Ο πίνακας Dante Facing Purgatory (Ο Δάντης αντιμετωπίζει το Καθαρτήριο) δεν αντιπροσωπεύει ένα συγκεκριμένο μέρος του ποιήματος αλλά συνδέεται με αυτό με τη συμβολική του εικόνα. Εδώ απεικονίζεται ο Δάντης να κάθεται σε έναν ογκόλιθο στραμμένο προς τα αριστερά και κρατά, προς την κατεύθυνση του θεατή, έναν μεγάλο τόμο με ανοιχτές σελίδες που αναφέρονται στο 3ο και τελευταίο μέρος της Θείας Κωμωδίας, στον Παράδεισο. Με το δεξί του χέρι προστατεύει τη Φλωρεντία που αντιπροσωπεύεται από τα πιο σημαντικά και αντιπροσωπευτικά του κτίρια. Η πόλη είναι μέρος του επίγειου κόσμου ενώ το βλέμμα του δείχνει προς τον κόσμο που αντιπροσωπεύει η Θεία Κωμωδία. Με μια γαντζωμένη μύτη και ένα προεξέχον πηγούνι που τον κάνει αμέσως αναγνωρίσιμο, ο Δάντης κοιτάζει μακριά προς ένα πυραμιδικό βουνό (Καθαρτήριο) που υψώνεται από τα νερά μιας λίμνης.
Ο καλλιτέχνης Agnolo di Cosimo, γνωστός ως Bronzino ή Agnolo Bronzino, ήταν Ιταλός μανιεριστής ζωγράφος από τη Φλωρεντία.
4.Beata Beatrix (1870) by Dante Gabriel Rossetti
Η ελαιογραφία Beata Beatrix είναι ένας πίνακας που ολοκληρώθηκε σε διάφορες εκδοχές από τον προ-ραφαηλίτη καλλιτέχνη Dante Gabriel Rossetti. Ο πίνακας απεικονίζει την Beatrice Portinari από το ποίημα του Δάντη La Vita Nuova (1294) τη στιγμή του θανάτου της. Η Beatrice (Βεατρίκη) είναι γυναίκα που αγαπούσε ο Δάντης και η οποία πέθανε πρόωρα. Όπως η Βεατρίκη έτσι και η σύζυγος του καλλιτέχνη, Elizabeth “Lizzie” Siddal πέθανε κι αυτή πρόωρα. Στη 2η εκδοχή του πίνακα το 1872 μας κάνει να κατανοήσουμε αμέσως αυτόν τον παραλληλισμό ανάμεσα στο τραγικό, λυρικό συναίσθημα του Δάντη για το θάνατο της αγαπημένης του γυναίκας και τη βαθιά απόγνωση που επιτέθηκε στον Rossetti μετά το θάνατο της Lizzie.
Ο Dante Gabriel Rossetti ήταν Άγγλος ζωγράφος μεταξύ των ιδρυτών της Προ-Ραφαηλικής Αδελφότητας, που ιδρύθηκε το 1848 με αίτημα την ανανέωση της ζωγραφικής μέσω της μίμησης Ιταλών ζωγράφων, προγενέστερων του Ραφαήλ (1483-1520).
5.Dante and Beatrice (1882-1884) by Henry Holiday
Ο πίνακας Dante and Beatrice (Ο Δάντης και η Βεατρίκη) του Βρετανού ζωγράφου Henry Holiday, επηρεασμένος από την προ-ραφαηλική σχολή τέχνης, αναφέρεται σε ένα επεισόδιο από το έργο του Δάντη , La Vita Nova (1294). Ο πίνακας απεικονίζει τον Δάντη στη Ponte di Santa Trìnità στη Φλωρεντία που συναντά τρεις γυναίκες, μεταξύ των οποίων εμφανίζεται η αγαπημένη του Βεατρίκη. Φορούν ρούχα των τριών χρωμάτων που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα: κόκκινο-φιλανθρωπία, λευκό-πίστη, πράσινο-ελπίδα. Αυτή στο κέντρο που φοράει λευκά είναι η Βεατρίκη, την οποία ο Δάντης προσποιείται ότι αγνοεί και στρέφει την προσοχή του στις άλλες γυναίκες για να κρύψει την αγάπη του γι’ αυτήν.
Το 1881, ο ζωγράφος Henry Holiday ταξίδεψε στη Φλωρεντία για να κάνει μελέτες για το έργο Ο Δάντης και η Βεατρίκη και πραγματοποίησε σχολαστική έρευνα για να διασφαλίσει ότι υπήρχαν τα σωστά κτίρια και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά στην εικόνα.
