Το Λάθος είναι ένα αλληγορικό μυθιστόρημα, μα συνάμα και προφητικό, αφού εκδόθηκε μόλις δύο χρόνια πριν από τη δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, τη Χούντα. Κινείται στο χώρο του πολιτικού-αστυνομικού μυθιστορήματος, και σκοπό έχει από τη μια να παρουσιάσει τις πρακτικές των ολοκληρωτικών και ανελεύθερων καθεστώτων, και από την άλλη να δείξει την ευαισθησία και τα συναισθήματα των ανθρώπων, οι οποίοι δεν μπορούν να δρουν και να κινούνται σαν αναίσθητες μηχανές, όπως τους θέλουν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Βασικά χαρακτηριστικά του βιβλίου είναι η έλλειψη αναφοράς συγκεκριμένου τόπου και χρόνου, ενώ οι χαρακτήρες δεν κατονομάζονται, παρά μόνο τους αποδίδονται αόριστοι χαρακτηρισμοί. Με τον τρόπο αυτόν θέλει να δείξει ότι τόσο τα απολυταρχικά καθεστώτα όσο και οι άνθρωποι, είναι ίδιοι σε όλον τον κόσμο και η ιστορία που περιγράφει μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε χώρα και με όλους τους ανθρώπους ως πιθανούς πρωταγωνιστές.
Οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος είναι ο μάνατζερ, ο ανακριτής και ο
ύποπτος. Ο ύποπτος κατηγορείται για συνωμοσία κατά της εύρυθμης λειτουργίας του καθεστώτος. Ο μάνατζερ και ο ανακριτής υπηρετούν τυφλά και πιστά το καθεστώς, αρχικά χωρίς συναισθηματισμούς και συμπόνια για όποιον αντιστρατεύεται το καθεστώς. Ο ανακριτής ανακρίνει τον ύποπτο, αλλά αυτός δεν παραδέχεται οτιδήποτε, με αποτέλεσμα η υπηρεσία να καταστρώσει το Σχέδιο, με στόχο να καμφθεί ο ύποπτος και να ομολογήσει την αντικαθεστωτική του δράση. Το Σχέδιο προνοούσε την ενημέρωση του υπόπτου ότι ο σύντροφος του ομολόγησε την ενοχή του, ώστε δεν έχει νόημα ο ίδιος να μην ομολογεί. Όταν το σκέλος αυτό δεν επιτυγχάνει, έρχεται η δεύτερη φάση του Σχεδίου. Ο ύποπτος να μεταφερθεί στα κεντρικά της ασφάλειας για ανάκριση, από τον μάνατζερ και τον ανακριτή.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο ανακριτής και ο μάνατζερ δημιουργούν ένα δήθεν φιλικό κλίμα μέσω των συζητήσεων με τον ύποπτο, ώστε να του εμπνεύσουν οικειότητα και να κάμψουν τις αντιστάσεις και τις αντοχές του και να του αποσπάσουν ομολογία. Μέρος του Σχεδίου είναι στα μισά της διαδρομής να παρουσιαστεί βλάβη στο αυτοκίνητο με το οποίο τον μεταφέρουν, η επισκευή της οποίας θα χρειαστεί μια μέρα, ώστε ο ανακριτής με τον ύποπτο να πρέπει να μείνουν σε ξενοδοχείο, ενόσω ο μάνατζερ θα προσπαθεί να βρει συνεργείο για να επιδιορθώσει την βλάβη. Στόχος να ομολογήσει ο ύποπτος την ενοχή του.
Στη διάρκεια της μέρας ο ύποπτος και ο ανακριτής βιώνουν καθημερινές, απλές ανθρώπινες στιγμές, μέσα από τις βόλτες τους στην πόλη, τη γνωριμία με δύο κοπέλες, τον περίπατο στη θάλασσα και στο λούνα παρκ και τις προσωπικές τους συζητήσεις. Όλα αυτά σταδιακά και ασυναίσθητα φέρνουν κοντά τον ύποπτο με τον ανακριτή, με αποτέλεσμα να αρχίσει να αναπτύσσεται ασυνείδητα μια πραγματική φιλική σχέση μεταξύ τους, παρά το ότι ο ανακριτής διατηρεί μια καχυποψία απέναντι του. Μέσα του μαινόταν η μάχη αφενός της ανθρώπινης φύσης που θέλει τους ανθρώπους να έρχονται κοντά μέσα από τη συναναστροφή, και αφετέρου της πίστης στο καθεστώς. Το Σχέδιο, που φάνταζε τέλειο και αψεγάδιαστο, άρχισε να παρουσιάζει ρωγμή, που ήταν αδύνατο να προβλεφθεί εκ των προτέρων. Η ρωγμή αυτή οφείλεται στην ανθρωπιά και την συμπόνια που είναι δυνατό να κάμψουν και τον πιο σκληρό άνθρωπο -στην περίπτωση μας τον ανακριτή.
Αυτό ακριβώς ήταν το ΛΑΘΟΣ του συστήματος.
Με το μυθιστόρημα αυτό ο Αντώνης Σαμαράκης λιτά, απέριττα και πολύ πετυχημένα καταγγέλλει τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τονίζει ότι μπροστά στο σκληρό και απάνθρωπο πρόσωπο τους και τις μεθόδους τους αντιπαραβάλλεται ο ανθρώπινος παράγοντας, η δύναμη της ελεύθερης σκέψης και ο ανθρωπισμός.
Όσο και να προσπαθούν αυτά τα καθεστώτα να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους, οι ανθρώπινες αξίες, όπως η ελευθερία, η ανθρωπιά και τα συναισθήματα, δεν μπορούν να νικηθούν. Οποιαδήποτε εξουσία προσπαθεί να περιορίσει την ανθρώπινη ελευθερία, στο τέλος περιορίζεται η ίδια, γιατί οι άνθρωποι αντιδρούν.
Δυο χρόνια μετά την κυκλοφορία του Λάθους, η Ελλάδα γνώριζε τη δικτατορία. Η χούντα κράτησε εφτά χρόνια.
Ήταν Το Λάθος η προφητεία της έλευσής της;
