Το κίνημα του σουρεαλισμού άνθισε στην Ευρώπη μεταξύ Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι η θετική ανάπτυξη του προηγούμενου κινήματος, του Ντανταϊσμού, το οποίο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο παρήγαγε έργα αντι-τέχνης που αψηφούσαν εσκεμμένα τη λογική. Ο σουρεαλισμός αντιπροσώπευε μια αντίδραση ενάντια σε αυτό που τα μέλη του έβλεπαν ως την καταστροφή που προκάλεσε ο «ορθολογισμός» που είχε καθοδηγήσει την ευρωπαϊκή κουλτούρα και την πολιτική στο παρελθόν και που είχε κορυφωθεί στη φρίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο ποιητής και κριτικός André Breton, ο οποίος δημοσίευσε το Σουρεαλιστικό Μανιφέστο το 1924, προσδιόρισε τον σουρεαλισμό ως ένα μέσο για να επανενωθούν οι συνειδητές και ασυνείδητες σφαίρες της εμπειρίας τόσο ολοκληρωτικά που ο κόσμος του ονείρου και της φαντασίας θα ενωνόταν με τον καθημερινό ορθολογικό κόσμο σε «μια απόλυτη πραγματικότητα». Βασιζόμενος σε μεγάλο βαθμό σε θεωρίες προσαρμοσμένες από τον Sigmund Freud, ο Breton είδε το ασυνείδητο ως την πηγή της φαντασίας. Όρισε την ιδιοφυΐα ως προς την προσβασιμότητα σε αυτό το κανονικά ανεκμετάλλευτο βασίλειο, το οποίο, πίστευε, μπορούσε να επιτευχθεί τόσο από ποιητές όσο και από ζωγράφους.
Στην ποίηση του Breton, του Paul Éluard, του Pierre Reverdy και άλλων, ο σουρεαλισμός εκδηλώθηκε με μια αντιπαράθεση λέξεων που ήταν εκπληκτική επειδή καθοριζόταν όχι από λογικές αλλά από ψυχολογικές, δηλαδή, ασυνείδητες διαδικασίες σκέψης. Τα σημαντικότερα επιτεύγματα του σουρεαλισμού, ωστόσο, ήταν στον τομέα της ζωγραφικής. Η σουρεαλιστική ζωγραφική επηρεάστηκε όχι μόνο από τον ντανταϊσμό αλλά και από τις φανταστικές και γκροτέσκες εικόνες τέτοιων παλαιότερων ζωγράφων όπως ο Ιερώνυμος Μπος και ο Φραντίσκο Γκόγια και στενότερων συγχρόνων τους όπως ο Οντιλόν Ρεντόν, ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο και ο Μαρκ Σαγκάλ. Η πρακτική της σουρεαλιστικής τέχνης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη μεθοδολογική έρευνα και τον πειραματισμό, τονίζοντας το έργο τέχνης ως μέσο για την προτροπή της προσωπικής ψυχικής έρευνας και αποκάλυψης. Ο Μπρετόν, ωστόσο, απαίτησε σταθερή δογματική πίστη. Έτσι, αν και οι Σουρεαλιστές πραγματοποίησαν μια ομαδική παράσταση στο Παρίσι το 1925, και η ιστορία του κινήματος είναι γεμάτη απελάσεις, αποστασίες και προσωπικές επιθέσεις.
Το έργο των μεγάλων σουρεαλιστών ζωγράφων είναι πολύ ποικιλόμορφο για να συνοψιστεί κατηγορηματικά. Κάθε καλλιτέχνης αναζήτησε τα δικά του μέσα αυτό-εξερεύνησης. Κάποιοι επιδίωξαν μεμονωμένα μια αυθόρμητη αποκάλυψη του ασυνείδητου, απελευθερωμένοι από τους ελέγχους του συνειδητού μυαλού, ενώ άλλοι, κυρίως ο Καταλανός ζωγράφος Joan Miró, χρησιμοποίησαν τον σουρεαλισμό ως απελευθερωτικό σημείο εκκίνησης για μια εξερεύνηση, προσωπικών φαντασιώσεων, συνειδητών ή ασυνείδητων, συχνά με επίσημα μέσα μεγάλης ομορφιάς.
Ο σουρεαλισμός μπορεί να διακριθεί σε μια σειρά από πιθανότητες που εμπίπτουν μεταξύ των δύο άκρων. Μία πιθανότητα, είναι ο θεατής να έρχεται αντιμέτωπος με εικόνες που είναι υπαινικτικές αλλά αόριστες. Καθώς το μυαλό του θεατή δουλεύει με την προκλητική εικόνα, οι ασυνείδητοι συνειρμοί απελευθερώνονται και η δημιουργική φαντασία επιβεβαιώνεται σε μια εντελώς ανοιχτή ερευνητική διαδικασία. Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ο Γερμανός καλλιτέχνης Max Ernst, ο Γάλλος ζωγράφος André Masson και ο Miró ακολούθησαν επίσης αυτήν την προσέγγιση, που ονομάζεται διαφορετικά οργανικός, εμβληματικός ή απόλυτος σουρεαλισμός. Η άλλη πιθανότητα είναι ο θεατής να έρχεται αντιμέτωπος με έναν κόσμο που είναι απόλυτα καθορισμένος και απεικονίζεται λεπτομερώς, αλλά που δεν έχει λογική: οι πλήρως αναγνωρίσιμες, ρεαλιστικά ζωγραφισμένες εικόνες αφαιρούνται από το κανονικό τους πλαίσιο και συναρμολογούνται εκ νέου σε ένα διφορούμενο, παράδοξο ή συγκλονιστικό πλαίσιο. Το έργο στοχεύει να προκαλέσει μια συμπαθητική ανταπόκριση, αναγκάζοντας τον θεατή να αναγνωρίσει την εγγενή «αίσθηση» του παράλογου και λογικά ανεξήγητου. Η πιο άμεση μορφή αυτής της προσέγγισης ελήφθη από τον Βέλγο καλλιτέχνη René Magritte. Δες πιο κάτω έργο του καλλιτέχνη:
Ο Ισπανός καλλιτέχνης Salvador Dalí, ο Γάλλος ζωγράφος Pierre Roy και ο Βέλγος καλλιτέχνης Paul Delvaux απέδωσαν παρόμοιους αλλά πιο σύνθετους εξωγήινους κόσμους που μοιάζουν με συναρπαστικές ονειρικές σκηνές. Οι σουρεαλιστές χρησιμοποίησαν επίσης αντικείμενα που βρέθηκαν για να δημιουργήσουν συγκροτήματα που διαθέτουν οικεία αντικείμενα σε άγνωστους συνδέσμους. Η γερμανικής καταγωγής Ελβετίδα καλλιτέχνις Meret Oppenheim χρησιμοποίησε αυτή τη μέθοδο με εξαιρετικό αποτέλεσμα με το πιο γνωστό της κομμάτι, Object (1936), ένα φλιτζάνι καλυμμένο με γούνα, πιατάκι και κουτάλι. Δες το έργο πιο κάτω:
