Ο Ντονατέλο (1386-1466) ήταν Ιταλός γλύπτης που εργαζόταν στη Φλωρεντία και ήταν ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, γνωστός ιδιαίτερα για τα γλυπτά του από μάρμαρο, μπρούτζο και ξύλο. Οι γλυπτές φιγούρες του ήταν μερικές από τις πρώτες από την αρχαιότητα που αντιπροσώπευαν σωστά την ανατομία. Τη φήμη του οφείλει κυρίως στους ανδριάντες του, δημιούργησε όμως και έργα τεχνοτροπίας basso rilievo (αβαθές ανάγλυφο), στα οποία εμφανίζονται οι νέες για την εποχή του τάσεις στην εικονική προοπτική.
Ο Ντονατέλο γεννήθηκε ως Ντονάτο ντι Νικολό ντι Μπέττο Μπάρντι (Donato di Niccolò di Betto Bardi), είχε ταπεινή καταγωγή και δεν παντρεύτηκε ποτέ ούτε έκανε παιδιά. Δεν είναι γνωστό πώς ξεκίνησε την καριέρα του, αλλά πιθανότατα έμαθε τη λιθοτεχνία από έναν από τους γλύπτες που εργάζονταν στον καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας το Duomo, περίπου το 1400. Μεταξύ 1404 και 1407 εντάχθηκε στο εργαστήριο του γλύπτη Lorenzo Ghiberti.
Η πλήρης δύναμη του Ντονατέλο εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε δύο μαρμάρινα αγάλματα, του Αγίου Μάρκου και του Αγίου Γεωργίου, και τα δύο ολοκληρώθηκαν περίπου το 1415, για τις κόγχες στο εξωτερικό της Orsanmichele, της εκκλησίας των συντεχνιών της Φλωρεντίας. Το γλυπτό του Αγίου Γεωργίου έχει αντικατασταθεί από ένα αντίγραφο και το πρωτότυπο βρίσκεται τώρα στο Museo Nazionale del Bargello.
Όμως έφερε την επανάσταση στην έννοια της γλυπτικής, με την εφεύρεση του δικού του στυλ ανάγλυφου με το μαρμάρινο πάνελ του St. George Killing the Dragon, που δημιούργησε το 1417 περίπου. Δες πιο κάτω το ανάγλυφο:
Για πρώτη φορά από την κλασική αρχαιότητα και σε αντίθεση με τη μεσαιωνική τέχνη, το ανθρώπινο σώμα αποδίδεται ως ένας αυτό ενεργοποιούμενος λειτουργικός οργανισμός και η ανθρώπινη προσωπικότητα παρουσιάζεται με εμπιστοσύνη στην αξία του. Αυτές οι ιδιότητες εμφανίζονταν σε μια σειρά από 5 αγάλματα προφητών που έκανε ο Ντονατέλο ξεκινώντας το 1416 για τις κόγχες του καμπαναριού του καθεδρικού ναού. Όλες αυτές οι φιγούρες, μαζί με άλλες από κατώτερους δασκάλους, μεταφέρθηκαν αργότερα στο Museo del l‘Opera del Duomo.
Το γλυπτό Zuccone είναι επάξια διάσημο ως το καλύτερο από τα αγάλματα καμπαναριού και ένα από τα αριστουργήματα του καλλιτέχνη. Τόσο στο Zuccone (“Κολοκύθα”, λόγω του φαλακρού κεφαλιού του) όσο και το γλυπτό του προφήτη Jeremiah (1427–35), τα ιδιαίτερα μεμονωμένα χαρακτηριστικά εμπνευσμένα από αρχαίες ρωμαϊκές προτομές πορτρέτων, υποδηλώνουν κλασικούς ρήτορες με μοναδική εκφραστική δύναμη. Τα αγάλματα είναι τόσο διαφορετικά από τις παραδοσιακές εικόνες των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης που μέχρι τα τέλη του 15ου αιώνα θα μπορούσαν να θεωρηθούν λανθασμένα με αγάλματα πορτρέτου.
Ο Ντονατέλο συνέχισε να εξερευνά τις δυνατότητες της νέας τεχνικής στα μαρμάρινα ανάγλυφα του, από το 1420 μέχρι τις αρχές του 1430. Τα πιο ανεπτυγμένα από αυτά είναι η ‘‘Ανάληψη’’, με τον Χριστό να δίνει τα κλειδιά στον Άγιο Πέτρο, η οποία είναι τόσο λεπτεπίλεπτα σκαλισμένη που η πλήρης ομορφιά της μπορεί να φανεί μόνο σε έντονο φως.
Η αιτία του θανάτου του Ντονατέλο δεν έχει γραφτεί ευρέως, αλλά είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του αφιερώθηκαν στο σχεδιασμό δίδυμων χάλκινων αμβώνων για την εκκλησία Basilica di San Lorenzo, στη Φλορεντία. Πέθανε σε ηλικία 79 ή 80 ετών.
Δες και άλλα έργα του γλύπτη πιο κάτω:
