Τα ανθρώπινα δικαιώματα, ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά αποτελούν βασική προϋπόθεση για την φυσική και κοινωνική ύπαρξη του ανθρώπου και εκφράζουν τη θέλησή του να ζήσει ως βιολογικό, πνευματικό και κοινωνικό ον. Λειτουργώντας ως διεθνείς πρότυπα διασφαλίζουν την προστασία όλων των ανθρώπων, όπου κι αν βρίσκονται, από κάθε μορφής πολιτική, νομική, κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική εκμετάλλευση ή κακομεταχείριση και, παράλληλα, από κάθε μορφής διάκριση. Τα συμαντικότερα από τα δικαιώματα αυτά είναι τα δικαιώματα στη ζωή, στην περιουσία, στην ιδιοκτησία, στην εργασία, στην εκπαίδευση και στην ελεύθερη διακίνηση στο εσωτερικό καθώς και στο εξωτερικό. Επίσης ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν, η ελευθερία λόγου και σκέψης, η ανεξιθρησκία, η προστασία του ιδιωτικού απορρήτου και οικογενιακού ασύλου καθώς η προστασία απο τα βασανιστήρια και τη δουλεία.

Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι οι ακόλουθοι:

  • Ο Κύλινδρος του Κύρου (539 π.Χ.) θεωρείται ο πρώτος χάρτης των δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Έχει μεταφραστεί και στις έξι επίσημες γλώσσες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και οι διατάξεις του προσιδιάζουν στα τέσσερα πρώτα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
  • Η Επιγραφή της Γόρτυνας είναι η αρχαιότερη σήμερα γνωστή νομοθεσία του Ευρωπαϊκού Χώρου. Χρονολογείται στο πρώτο ήμισυ του 5ου αι. π.Χ. και βρίσκεται χαραγμένη στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας στην Κρήτη. Το περιεχόμενο της καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ποινικού, αστικού και δικονομικού δικαίου.
  • Η Magna Charta ή «Μείζων Χάρτης» (1215) ήταν σημαντική πρώιμη επιρροή στην ευρεία ιστορική διαδικασία που οδήγησε στον κανόνα του συνταγματικού δικαίου στον σημερινό αγγλόφωνο κόσμο. Θεωρείται από τα πλέον σημαντικά νομικά έγγραφα στην εξέλιξη της σύγχρονης δημοκρατίας και αποτέλεσε ένα σημείο καμπής στην μάχη για την θεμελίωση της ελευθερίας.
  • Η Αναφορά Δικαίου(Petition of Right, 1628), που δημιουργήθηκε από το Αγγλικό Κοινοβούλιο. Ο βασιλιάς Γουλιέλμος Γ’ ψήφισε στις 16 Φεβρουαρίου 1689 το Bill of Rights (Διακήρυξη Δικαιωμάτων) που ουσιαστικά κατοχύρωσε το Κοινοβούλιο από τις υπερβάσεις και αυθαιρεσίες του βασιλιά και οδήγησε την Αγγλία στην εποχή της συνταγματικής βασιλείας που ισχύει μέχρι και σήμερα.
  • Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, εγκρίθηκε στις 4 Ιουλίου 1776 από το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Διακήρυξη έδινε έμφαση σε δυο θέματα: στα ατομικά δικαιώματα και στο δικαίωμα στην επανάσταση. Αυτές οι ιδέες, καθώς υποστηρίχτηκαν ευρύτατα από τους Αμερικανούς και διαδόθηκαν διεθνώς, επηρέασαν ειδικά τη Γαλλική Επανάσταση.
  • Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών γράφτηκε το καλοκαίρι του 1787 στη Φιλαδέλφεια και αποτελεί το θεμελιώδη νόμο του ομοσπονδιακού συστήματος διακυβέρνησης των ΗΠΑ καθώς και ένα ιστορικό έγγραφο για το Δυτικό κόσμο.
  • Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1789), υιοθετήθηκε από την Εθνική Συνταγματική Συνέλευση ως το πρώτο βήμα για τη σύνταξη του συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας.
  • Ο Ρήγας Βελεστινλής-Φεραίος υπήρξε ο πρωτεργάτης και πρόδρομος του νεοελληνικού διαφωτισμού και ο κήρυκας και πρωτομάρτυρας της Επανάστασης του 1821 με το πολίτευμά του-το Σύνταγμά του, που αποτελεί την αφετηρία του ελληνικού συνταγματισμού, θεωρείται ο πρόδρομος όλων των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ατόμων και κοινωνικών ομάδων, ανεξάρτητα από θρησκευτικά, φυλετικά, πολιτισμικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά.
  • Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948), είναι η Διακήρυξη που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Παρόλο που δεν είναι νομικά δεσμευτικό έγγραφο είναι η βάση για δύο νομικά δεσμευτικά συνθήκες το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα.

Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαδραματίζει η δημοκρατία. Η δημοκρατία στηρίζεται στην ελευθέρως εκφραζόμενη βούληση των λαών να ορίζουν το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό σύστημά τους και να συμμετέχουν πλήρως σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να υποστηρίζει την ενίσχυση και προαγωγή της δημοκρατίας, της ανάπτυξης και του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε όλο τον κόσμο. Η διεθνής κοινότητα οφείλει να προάγει την ουσιαστική διεθνή συνεργασία για την πραγμάτωση του δικαιώματος της ανάπτυξης και την εξάλειψη των εμποδίων στα οποία προσκρούει. Για να υπάρχει συνεχής πρόοδος απαιτείται αποτελεσματική αναπτυξιακή πολιτική σε εθνικό επίπεδο, καθώς και ισότιμες οικονομικές σχέσεις και ευνοϊκό οικονομικό περιβάλλον σε διεθνές επίπεδο.

Η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου παρέχεται σε διεθνές, ευρωπαϊκό, περιφερειακό, καθώς και εθνικό επίπεδο από διακυβερνητικούς, κυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς.

Ο διεθνείς οργανισμοί που παρέχουν προστασία στα δικαιώματα του ανθρώπου είναι οι ακόλουθοι :

  • Γενική συνέλευση Ηνωμένων Εθνών-Τρίτη Επιτροπή (ΓΣΗΕ) Τα θέματα δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της Ημερήσιας Διάταξης της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, η οποία είναι αρμόδια και για την υιοθέτηση των διεθνών συμβάσεων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Τρίτη Επιτροπή της ΓΣΗΕ, όργανο καθολικής συμμετοχής των Κρατών μελών των ΗΕ, συζητά, μεταξύ άλλων, όλα τα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και ένα ευρύτατο φάσμα κοινωνικών και ανθρωπιστικών ζητημάτων.
  • Συμβούλιο ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΣΑΔ) Το ΣΑΔ αποτελεί διεθνές βήμα διαλόγου και συντονισμού της δραστηριότητας των οργάνων του ΟΗΕ σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι επικουρικό όργανο της Γενικής Συνέλευσης και απαρτίζεται από 47 εκλεγμένα μέλη κατανεμημένα σε πέντε γεωγραφικές ομάδες. Ο ρόλος του ΣΑΔ, μεταξύ άλλων, είναι η προώθηση και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά τον κόσμο, ο έλεγχος τυχόν παραβιάσεων, η υποβολή προτάσεων για την αντιμετώπισή τους, η διεξαγωγή Οικουμενικής Περιοδικής Αξιολόγησης (Universal Periodic Review, UPR) των κρατών-μελών, καθώς και η υποβολή εισηγήσεων στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για την περαιτέρω εξέλιξη της διεθνούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παράλληλα, το Συμβούλιο οφείλει να προωθεί τη συνεργασία και τον διάλογο μεταξύ κυβερνήσεων, περιφερειακών οργανισμών, εθνικών επιτροπών και της κοινωνίας των πολιτών για την αποτελεσματικότερη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την πρόληψη παραβιάσεών τους και την αντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων

Στον τομέα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η Ελλάδα και Κύπρος λαμβάνουν υπόψη τις παρατηρήσεις των διεθνών οργανισμών και συνεργάζεται μαζί τους στην προσπάθεια για την βελτίωση των δικαιωμάτων των ατόμων που βρίσκονται εντός της επικράτειάς τους.

ΠΗΓΕΣ

  • “Δικαιώματα του ανθρώπου: Εθνικό Σχέδιο Δράσης” ,Υπουργείο Δικαιοσύνης Ελλάδος, Εθνικό τυπογραφείο (Μάρτιος 2014)
  • www.un.org